Βία και σχολικός εκφοβισμός (bullying)- ένα φαινόμενο που γεννάται μέσα στην κοινωνία μας

Τα περιστατικά επιθετικής συμπεριφοράς και εκφοβισμού (μπούλιγκ) είναι ένα συχνό φαινόμενο που παρατηρείται από μαθητές και μαθήτριες όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων, μέσα κι έξω από τα σχολεία, με τα θύματα και τους θύτες να προέρχονται από όλα τα κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα.

Σύμφωνα με τον ορισμό του φαινομένου με τον ξενικό όρο “bullying”, πρόκειται για σκόπιμη, απρόκλητη, επαναλαμβανόμενη άσκηση σωματικής, λεκτικής, ψυχολογικής και κοινωνικής βίας, με σκοπό την επιβολή και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε άτομα και σε ομάδες. Εμπεριέχει πάντοτε την διαφορά ισχύος από έναν δυνατό θύτη απέναντι σε ένα θύμα, το οποίο είναι ανίσχυρο και αδύναμο να αντιδράσει αποτελεσματικά και να υπερασπιστεί τον εαυτό του, με αποτέλεσμα να υφίσταται σιωπηλά τη βία και τον εκφοβισμό.

Προφανώς δεν πρόκειται για ένα νέο φαινόμενο, μιας και ανέκαθεν υπήρχαν άτομα και ομάδες, εντός και εκτός σχολείου – ακόμη και ανήλικοι, οι οποίοι ασκούσαν επιθετικές συμπεριφορές προς τους πιο “αδύναμους”, ωστόσο στις μέρες μας τα περιστατικά εκδηλώνονται πλέον φανερά και ανερυθρίαστα ανάμεσα σε μαθητές, ακόμη και παρουσία των εκπαιδευτικών. Ένα πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί ο μαθητής που δέχτηκε επίθεση από τρεις συμμαθητές του και βρέθηκε με πλαστική σακούλα στο κεφάλι, κατά την επιστροφή του από σχολική εκδρομή στα Καλάβρυτα. Ακούγεται σοκαριστικό ;; πηγή

Ίσως ναι ίσως και όχι …

Για να είμαστε δίκαιοι στην προσπάθεια να εντοπίσουμε τα αίτια του φαινομένου, θα πρέπει καταρχήν να εξετάσουμε το συνολικό πλαίσιο και να αναγνωρίσουμε ότι το σχολείο δεν είναι ξεκομμένο από το ολικό σύνολο της κοινωνίας μας, αλλά είναι ένα υποσύνολό της. Για την ακρίβεια, αποτελεί μια μικρογραφία της κοινωνίας μας με όλα τα τρωτά και τα άσχημα που υπάρχουν σε αυτήν, είτε θέλουμε να τα δούμε είτε όχι …

Οι εκπαιδευτικοί συχνά ενοχοποιούμε του γονείς …

Ωστόσο και η οικογένεια βιώνει μια όμοια, οργανωμένη, έμμεση βία κι έναν συνεχή εκφοβισμό από το κράτος και από την εκάστοτε κυβέρνηση (μέσα από υπέρμετρους φόρους, ανεργία, δάνεια, λογαριασμούς, κατασχέσεις, αναγκαστική μετανάστευση κλπ), με αποτέλεσμα να στερείται τους πόρους και τις ευκαιρίες για να ζήσει και να βιώσει ελεύθερα, έχοντας εργασία, ποιοτικό χρόνο και αξιοπρέπεια. Επομένως μέσα στα περισσότερα σπίτια φωλιάζει ο φόβος για το αύριο και το αίσθημα της ανεπάρκειας και της αποτυχίας που αισθάνεται ο γονιός, συναισθήματα που μεταφέρονται και στα παιδιά. Άλλωστε “τα παιδιά τα ξέρουν όλα”, όπως αναφέρει κι ένα γνωστό τραγούδι … κι ας μην το εκφράζουν …

Ακόμη, οι γονείς δεν έχουν ούτε τον χρόνο, ούτε είναι όλοι προικισμένοι με τη γνώση και το ταλέντο για να διαπαιδαγωγήσουν σωστά το παιδί τους. Είναι φυσικό να υπάρχουν πολλά παιδιά που βιώνουν την έλλειψη προσοχής στο σπίτι, την αδιαφορία ή την απουσία των γονέων (παραμελημένα παιδιά), είτε την υπερπροστατευτικότητα (χαϊδεμένα παιδιά). Και στις δύο περιπτώσεις συχνά, οι μαθητές (-τριες) δεν αντιλαμβάνονται τον ρόλο τους μέσα στο σχολείο και δεν έχουν διαμορφώσει σαφή όρια στην συμπεριφορά τους. Μέσα από μια σχέση χωρίς σεβασμό ανάμεσα στον γονέα και στον μαθητή, ο τελευταίος αισθάνεται θυμό και αυτό εκφράζεται με την καταπάτηση του σεβασμού απέναντι τους άλλους, φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να θεωρεί την αντίδρασή του φυσιολογική.

Μέσα σε όλο αυτό το σαθρό πλαίσιο έρχεται να προστεθεί ο εκπαιδευτικός, που τις περισσότερες φορές δεν είναι εξοπλισμένος με την γνώση και την ρητή δικαιοδοσία να βοηθήσει τον μαθητή να διαπλάσει την προσωπικότητά του, εξαλείφοντας τα χαράγματα που θα αποτελέσουν τροχοπέδη στην μετέπειτα πρόοδο και ανέλιξή του. Συχνά οι εκπαιδευτικοί έρχονται σε δίλημμα και καλούνται να αποφασίσουν αν θα ρισκάρουν να έρθουν σε σύγκρουση με τον μαθητή και με την οικογένεια, που είναι συχνά φορέας αρνητικών χαραγμάτων και νοοτροπιών. Όπως είναι αναμενόμενο τις περισσότερες φορές επιλέγουν να μην εμπλακούν, είτε διότι θεωρούν πως είναι αδύναμοι να αλλάξουν οτιδήποτε, είτε διότι φοβούνται ότι θα κινδυνεύσουν από ενδεχόμενες αντιδράσεις και καταγγελίες, για τις οποίες δεν γνωρίζουν αν θα έχουν κάλυψη από την διεύθυνση του σχολείου είτε από την Υπηρεσία της Εκπαίδευσης. Βλέπουμε ότι η δύναμη που τους δίνεται από την πολιτεία για την θεραπεία των αιτιών του προβλήματος είναι μηδαμινή και σταματά εκεί όπου θέτει τα όρια η ίδια η οικογένεια.

Ας υποθέσουμε όμως ότι ζούμε σε μια ιδανική πολιτεία, η οποία εγγυάται την παιδεία (όχι την εκπαίδευση) της νέας γενιάς, τότε σίγουρα θα έπρεπε να υπάρχουν όλοι οι αναγκαίοι μηχανισμοί πρόληψης, ώστε οι δάσκαλοι να μην βρίσκονται ή να βρίσκονται σπάνια στη θέση να πρέπει να καταστείλουν τέτοια φαινόμενα. Το γεγονός ότι συμβαίνουν όλα αυτά σε τόσο μεγάλο βαθμό, σημαίνει ότι έχουμε αποτύχει ως κοινωνία και θα πρέπει να αναθεωρήσουμε, όχι μόνο το σύστημα εκπαίδευσης αλλά και τον Άξονα Αξιών και Αρχών και Νόμων πάνω στον οποίο βαδίζουμε.

Η λύση του προβλήματος για την εξάλειψη του φαινομένου του bullying ίσως να βρίσκεται στην αναγνώριση, πως το ανθρωποκεντρικό Ελλάνιο Αξιακό Σύστημα που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας, αποτελεί την βάση του πολιτισμού στον πλανήτη μας και πως η υιοθέτησή του από όλους τους φορείς που εμπλέκονται στην διαπαιδαγώγηση του μαθητή, δηλαδή από γονείς, εκπαιδευτικούς αλλά και από την πολιτεία συνολικά, θα έθετε την υπόθεση της παιδείας των νέων μας σε πραγματική βάση.

Οι εκπαιδευτικοί θα συμφωνούσαμε όλοι, ότι τα σχολεία θα έπρεπε να είναι τα εκκολαπτήρια της νέας γενιάς, με κύριο σκοπό να διαμορφώσουν τον αυριανό πολίτη που θα αξιωθεί να πάρει την πολιτεία στα χέρια του, και θα έπρεπε γι΄ αυτό να του παρέχουν ολόπλευρη παιδεία, που θα στοχεύει στην τριαδική ολότητα του ανθρώπου : ΝΟΥΣ – ΣΩΜΑ – ΨΥΧΗ. Τίποτε λιγότερο δηλαδή από το ΟΛΟΝ !

Ένας μαθητής που γνωρίζει ποιος πραγματικά είναι, έχοντας όπλο του την γνώση του ελληνικού Αξιακού Συστήματος και επίγνωση της αποστολής της ενσάρκωσής του, αναζητά με την ελεύθερη βούλησή του δρόμους, που θα τον οδηγήσουν στην ανέλιξη του ιδίου ατομικά αλλά και του κοινωνικού συνόλου συλλογικά. Όπως αντιλαμβανόμαστε, αυτό απέχει μακράν από την πρόκληση βίας και πόνου, σωματικού και ψυχικού στους συμμαθητές του.

Ο Έλληνας από τη στιγμή που γεννιέται έχει απέναντί του ένα κράτος εχθρικό, που τον καταστά αδύναμο, στερώντας του την αληθινή παιδεία, την εργασία, την υγεία, την ελευθερία, τη αλήθεια και το δίκαιο. Του στερεί την δυνατότητα να αποφασίζει μέσα από διαδικασίες αληθινής Δημοκρατίας για το μέλλον του ιδίου και των απογόνων του. Του κρύβει την αφθονία και τον πλούτο του, στερώντας του την ισότητα των ευκαιριών, ενισχύοντας την αναξιοκρατία. Τον αποκόπτει από τα ιδανικά και από την ΠΟΛΙΤΕΙΑ του φτάνοντάς τον στα όρια της εξαθλίωσης. Και ο Έλληνας απλά σκύβει το κεφάλι από φόβο …

Οι αιτιάσεις του προβλήματος της σχολικής βίας είναι βαθιές και ακουμπάνε επάνω στην έλλειψη Αξιών Αρχών και Νόμων, η οποία έλλειψη κυριαρχεί σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνίας μας και δεν άπτονται μόνο στην διαπίστωση της υποβάθμισης του νευραλγικότερου τομέα της ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ από πλευράς οικονομικών πόρων, ιδωμένο μονάχα υπό το πρίσμα της οικονομικής υπαρκτής εξαθλίωσης των εκπαιδευτικών και τεράστιας υποχρηματοδότησης της Δημόσιας Εκπαίδευσης.

Το πρόβλημα του bullying όμως θεωρώ, πως δεν θα εξαφανιστεί ακόμη κι αν αυξηθούν οι μισθοί των εκπαιδευτικών και αν βελτιωθούν οι συνθήκες σε σχολικές αίθουσες και σε υλικοτεχνική υποδομή. Είναι θέμα πολιτικής απόφασης του κάθε πολίτη ως μονάδα (του γονέα, του δασκάλου κ.α.) να αναθέσει στην ΠΟΛΙΤΕΙΑ το σημαντικό έργο της ΠΑΙΔΕΙΑΣ της νέας γενιάς σύμφωνα με το Ελλάνιο Αξιακό Σύστημα, με σκοπό να οδηγηθεί στην ανέλιξή της, διότι μέσα από τον μαθητή θα προκύψει ο αυριανός πολίτης που θα διαμορφώσει την ΠΟΛΙΤΕΙΑ, μακριά από τα αποστατικά χαράγματα του παρελθόντος.

Ευαγγελία Γιαδανού